Những dấu hiệu nhận biết sớm bệnh trầm cảm sau sinh!

Trầm cảm sau sinh là một loại rối loạn tâm trạng liên quan đến suy nghĩ và cảm giác mệt mỏi buồn chán. Các triệu chứng có thể bao gồm buồn bã, năng lượng thấp, lo âu,  khó chịu, và thay đổi thói quen ngủ hoặc ăn uống.  Khởi phát thường là giữa một tuần và một tháng sau khi sinh. Trầm cảm sau sinh cũng có thể ảnh hưởng xấu đến trẻ sơ sinh.

Trầm cảm sau sinh có thể nhẹ, vừa hoặc nặng, có thể thoáng qua hoặc kéo dài. Bệnh có thể điều trị và trong một số trường hợp có thể dự phòng.

          Các triệu chứng của trầm cảm sau sinh có thể xảy ra bất cứ lúc nào trong năm đầu tiên sau sinh. Thông thường, chẩn đoán trầm cảm sau sinh được xem xét sau khi các dấu hiệu và triệu chứng tồn tại trong ít nhất hai tuần.  Những triệu chứng này bao gồm:

   ♥   Cảm xúc

• Nỗi buồn dai dẳng, lo âu hoặc tâm trạng “trống rỗng”
• Mất kiểm soát cảm xúc, vui buồn thất thường và không rõ nguyên nhân
• Thay đổi tâm trạng nghiêm trọng 
• Thất vọng, khó chịu, bồn chồn, tức giận 
• Cảm giác tuyệt vọng hoặc bất lực 
• Tội lỗi, xấu hổ, vô giá trị 
• cơ thể thường xuyên mệt mỏi

   ♥   Hành vi

• Thiếu hứng thú hoặc niềm vui trong các hoạt động thông thường
• Năng lượng thấp hoặc không có 
• Ham muốn tình dục thấp
• Thay đổi khẩu vị, chán ăn
• Mệt mỏi, giảm năng lượng và động lực
• Mất ngủ hoặc ngủ quá mức

   ♥   Nhận thức 

• Giảm khả năng ra quyết định và suy nghĩ rõ ràng 
• Thiếu tập trung và trí nhớ kém 
• Sợ rằng bạn không thể chăm sóc cho em bé hoặc sợ em bé 
• Lo lắng về việc làm hại bản thân, em bé, hoặc bạn tình
• Muốn tự sát, có tư tưởng làm hại đứa bé

1. Nguyên nhân bệnh trầm cảm sau sinh 

• Thay đổi về nội tiết: Sau khi sinh, việc giảm đột ngột estrogen và progestrogen góp phần gây nên. Hormones tuyến giáp giảm nhanh chóng gây ra cảm giác mệt mỏi và trầm cảm.
• Thay đổi về thể tích máu, huyết áp, hệ miễn dịch và chuyển hóa dẫn đến tình trạng mệt mỏi và dễ thay đổi cảm xúc.
• Mâu thuẫn gia đình, vấn đề tài chính, thiếu sự giúp đỡ của người thân.
• Khó khăn trong chăm sóc  bé. Nhiều bà mẹ cảm thấy căng thẳng, mất ngủ, lo lắng về khả năng chăm sóc bé. Từ đó cảm thấy mất hứng thú sống và mất kiểm soát cuộc sống bản thân..

2. Diễn biến tâm sinh lý và trạng thái trầm cảm ở phụ nữ sau sinh

• Các nhà tâm thần học đã chỉ rõ trầm cảm sau sinh có thể là một quá trình trải qua các mức độ khác nhau, từ mức độ nhẹ đến nặng hoặc có thể tiến triển đến mức độ nặng tùy thuộc vào điều kiện của sản phụ.
• Nhẹ nhất là trạng thái khóc lóc và ủ rũ (hội chứng baby blues), trầm cảm sau sinh (Postpartum Major Depression) và cuối cùng là rối loạn tâm thần sau sinh (Postpartum Psychosis).

3. Nhận biết sớm bệnh trầm cảm sau sinh

Suy nhược cơ thể 

Nhiều sản phụ cảm thấy đau khổ, vô vọng tăng dần sau khi sinh con, thậm chí khóc lóc cả ngày mà không có lý do cụ thể nào cả. Đôi khi họ lại cảm thấy bị chồng, gia đình, bạn bè bỏ rơi. Những cảm giác này thường không có căn cứ. Những phụ nữ suy nhược này có thể rơi vào trạng thái mệt mỏi triền miên, thờ ơ với công việc nhà. Họ không buồn tắm rửa, chải chuốt.

Lo lắng

Những bà mẹ suy yếu thường hay có nhiều mối lo, thường là về sức khỏe bản thân. Có thể họ cảm thấy đau dữ dội ở đâu đó nhưng bác sĩ lại chẳng tìm ra nguyên nhân. Thường là đau ở đầu và ở cổ. Những người khác lại đau lưng, đau ngực, có thể là do các vấn đề về tim. Bà mẹ có nhiều than phiền về sức khỏe đến nỗi điều này càng làm cho họ stress thêm.

Triệu chứng thường gặp nhất là đau một vùng nào đó trên  cơ thể và cảm giác bị bệnh. Những triệu chứng này sẽ trở nên trầm trọng nếu  không được chữa trị.

Bà mẹ nhiều khi cảm thấy căng thẳng và thiếu tự tin khi ra khỏi nhà. Họ thậm chí khó có thể gặp gỡ những người bạn thân, từ chối trả lời điện thoại hay thư từ. Trong trường hợp này, người mẹ thường không đến bác sĩ nên gia đình cần mời bác sĩ đến nhà.

Hoảng hốt

Người mẹ có thể cảm thấy hoảng hốt đối với những tình huống xảy ra hằng ngày, và khó có thể bình tĩnh lại. Vì thế, tốt nhất là giúp họ tránh những tình huống mà họ bị stress.

Căng thẳng

Căng thẳng thường đi kèm với trầm cảm. Những bà mẹ bị căng thẳng thường bị trầm cảm nặng nề hơn. Họ thường khó có thể thư giãn được, nhiều khi có cảm giác như muốn nổ tung ra. Loại căng thẳng này là một triệu chứng của trầm cảm, không thể giải quyết bằng thuốc an thần được. Phụ nữ uống thuốc an thần không nên thất vọng vì không làm việc được. Nếu chuyển sang một số dạng thuốc khác ít tính phụ thuộc hơn thì sẽ tốt.

Có những suy nghĩ làm tổn thương con hoặc chính bản thân mình

Khi rơi vào trầm cảm sau sinh, một số bà mẹ bỗng dưng có suy nghĩ: “Nếu tôi bỏ em bé trong bồn tắm thì thế nào nhỉ? – chuyên gia tâm lý Kurzman cho biết. Đương nhiên đa phần các bà mẹ sẽ không thực hiện hành động đó, tuy vậy họ vẫn thấy xấu hổ và ám ảnh về suy nghĩ của mình. Điều quan trọng là, khi suy nghĩ này xuất hiện, bạn phải đi khám bác sĩ càng sớm càng tốt. Điều này có ích cho sự an toàn của bạn và của con.

Cảm giác bị ám ảnh

• Bà mẹ bị trầm cảm thường hay bị ám ảnh, có thể về một người, một tình huống hay một hoạt động cụ thể nào đó. Vài người có thể trở nên sợ hãi và tin rằng mình là mối nguy hại cho các thành viên trong gia đình, đặc biệt là đứa trẻ.
• Những nỗi sợ này là triệu chứng thường gặp của trầm cảm, có thể đi kèm với cảm giác tội lỗi. Điều này thường không có nguyên do, nhưng nếu người mẹ sợ ảnh hưởng đến con mình thì nên báo với gia đình và bác sĩ.

Mất tập trung

Một bà mẹ trầm cảm thường khó tập trung đọc sách, xem TV hay trò chuyện bình thường. Họ sẽ cảm thấy trí nhớ sao mà kém quá, và đôi lúc không sắp xếp được suy nghĩ. Họ có thể ngồi đó không làm gì, chỉ nghĩ rằng họ cảm thấy rất tồi tệ.

Rối loạn giấc ngủ

• Thường người bị trầm cảm rất khó ngủ. Họ có thể thao thức đến gần sáng, hoặc không ngủ được tí gì. Vài người ngủ không liên tục, hay bị thức giấc vào giữa đêm, thỉnh thoảng gặp ác mộng và không thể ngủ lại được.

• Nhiều bà mẹ cảm thấy stress hơn vào buổi tối, nên bị mất ngủ lâu dài. Lúc này bác sĩ thường kê toa thuốc ngủ, nhưng đôi lúc dùng liều cao vẫn không hiệu quả. Trong trường hợp này, bà mẹ sẽ cảm thấy thất vọng hơn. Quan trọng là chữa được trầm cảm thì sẽ ngủ lại được bình thường. Tốt nhất là nên có người giúp mẹ cho bé bú vào buổi tối.

Tình dục

• Mất hứng thú tình dục có thể xảy ra đối với các bà mẹ trầm cảm sau sinh, thường kéo dài một thời gian, nên các ông bố cần thông cảm và hiểu rằng đây chỉ là triệu chứng của bệnh. Hứng thú tình dục sẽ trở lại khi mẹ hết trầm cảm. Các ông bố nên kiên nhẫn và cố gắng an ủi vợ hồi phục khỏi trầm cảm sau sinh.
• Cách giúp mẹ cảm thấy thoải mái bao gồm đụng chạm nhẹ, ôm  ấp và vuốt ve, sẽ tốt cho cả hai.

4. Làm sao tránh trầm cảm sau sinh?

• Vai trò của gia đình/ người thân

–  Có thể nói, trong giai đoạn nhạy cảm này, vai trò của người chồng chiếm vị trí rất quan trọng. Rất nhiều ông chồng nghĩ rằng, chỉ cần cung cấp vật chất cho vợ là đủ mà không hề nhận thức được sự quan tâm, chia sẻ bằng hành động và lời nói động viên có thể giúp người vợ tránh được nguy cơ trầm cảm. Hơn ai hết, người chồng, gia đình, người thân… cần gần gũi chia sẻ với sản phụ trong thời kì hậu sản, để có thể tránh được những hệ quả đáng tiếc có thể xảy ra.

–  Động viên, gần gũi và chia sẻ với thai phụ về cuộc chuyển dạ và chăm sóc bé sau sinh. Hướng dẫn thai phụ về việc nuôi con bằng sữa mẹ.

–  Trò chuyện với người mẹ thường xuyên để họ bớt căng thẳng, lo lắng, buồn phiền. Hướng dẫn mẹ bài tập thở khi căng thẳng (2 lần/ngày, mỗi lần 10 phút). Đảm bảo người mẹ được nghỉ ngơi và ăn uống đầy đủ.

–  Về phía gia đình, cần quan tâm chăm sóc toàn diện về thể chất và tâm lý, tránh gây sức ép cho người mẹ, tránh tình trạng quá quan tâm đến chăm sóc trẻ và lơi là việc chăm sóc mẹ khiến họ thấy tủi thân, thấy mình cô đơn, bị bỏ rơi, buồn chán và dễ lâm vào tình trạng trầm cảm.

• Bản thân người mẹ

–  Cố gắng tìm cho mình một giấc ngủ. Gắng đi ngủ sớm hơn nếu bạn phải thức dậy nửa đêm cho bé bú. Nên ngủ buổi trưa dù chỉ 30 phút.

–  Nói chuyện và chia sẻ với bạn bè, gia đình hoặc các chuyên gia tâm lý để trút bỏ những cảm giác mệt mỏi trong người. Nên hỏi bạn bè và gia đình về kinh nghiệm chăm sóc em bé của họ.

–  Sống tích cực, suy nghĩ lạc quan, đừng để những điều buồn chán làm ảnh hưởng đến tâm lý của bạn. Hãy nhớ rằng bạn luôn là người mẹ tốt nhất cho con của mình, đừng bao giờ so sánh mình hay con mình với người khác, đừng để áp lực đè nặng lên đôi vai của bạn.

–  Để phòng tránh, cần tạo tâm lý thoải mái trong thai kỳ, người mẹ cần được cung cấp thông tin về chăm sóc thai sản và chăm sóc trẻ sau sinh tại các trung tâm; khám thai định kỳ đều đặn; tâm sự với bạn bè, người thân để học hỏi kinh nghiệm; chuẩn bị tốt mọi điều kiện, phương tiện để đón em bé ra đời; ăn, ngủ, nghỉ ngơi hợp lý.

5.  Cách điều trị bệnh trầm cảm sau sinh

     Hỗ trợ từ người thân

• Bạn bè và gia đình chắc chắn rằng người mẹ bị trầm cảm đang được bác sĩ chỉ định điều trị. Nếu đơn thuốc không thích hợp thì phải động viên bệnh nhân trở lại bác sĩ và yêu cầu thay đổi đơn thuốc.
• Gia đình nên hiểu rằng bệnh đang ở giai đoạn tạm thời và sự giúp đỡ của họ có thể giúp cho người mẹ phục hồi nhanh chóng.
• Đừng quên rằng người mẹ không được khỏe và đừng quấy rầy. Hãy cố gắng đối xử với cô ta như một căn bệnh bình thường.
• Khi mẹ không được khỏe thì hãy để mẹ nghỉ ngơi nhiều hơn, còn khi khỏe thì mẹ có thể làm bất cứ việc gì cô ta thích.
• Hãy nhớ rằng trầm cảm không phải là một dấu hiệu của bệnh. Thường thì một người mẹ trầm cảm không thích sự cô độc, do vậy hãy cố gắng sắp xếp để lúc nào cũng có 1 người mà cô ta có thể tin tưởng ở bên cạnh.
• Động viên, gần gũi và chia sẻ với thai phụ về cuộc chuyển dạ và chăm sóc bé sau sinh.

     Điều trị bằng thuốc

• Khi người mẹ nghĩ rằng mình bị trầm cảm sau sanh thì nên đến bác sĩ càng sớm càng tốt, nếu không thể được thì mời bác sĩ đến nhà.
• Cố gắng báo với bác sĩ về tất cả các triệu chứng gây khó chịu, điều này sẽ giúp cho thầy thuốc chẩn đoán chính xác về bệnh hơn. Thuốc được kê toa thông thường hoặc là thuốc an thần hoặc là thuốc chống trầm cảm. Nhiều phụ nữ nhận thấy rằng  thuốc an thần không hiệu quả và quay trở lại bác sĩ yêu cầu đổi thuốc. Với thuốc chống trầm cảm thì người bệnh có cảm giác khô miệng và buồn ngủ.
• Nếu dùng thuốc làm người bệnh cảm thấy khó chịu hơn thì nên đến bác sĩ đổi thuốc, nếu bạn dùng thuốc trong vài tuần mà không hiệu quả thì cũng nên đến bác sĩ thay đổi thuốc khác mạnh hơn hoặc tăng liều.
• Bên cạnh việc dùng thuốc thì điều quan trọng là phải duy trì chế độ dinh dưỡng tốt, vitamin B6 hoặc vitamin tổng hợp nên được dùng.
• Nếu thuốc thích hợp với bạn thì đừng nên rút ngắn thời gian điều trị bởi vì trầm cảm cần thời gian điều trị kéo dài để được phục hồi hoàn toàn. Nếu sau khi ngưng thuốc mà các triệu chứng tái phát thì đừng nên thất vọng mà nên đến bác sĩ tư vấn  thêm. Thông thường bác sĩ tiếp tục điều trị với thuốc trước đó. Sau đó nếu có hiệu quả thì giảm liều dần, và điều này dự phòng được việc tái phát.

     Tư vấn

• Chuyên gia tư vấn có thể giúp ích.
• Nếu trầm cảm nhẹ thì việc tư vấn đơn thuần có thể giúp người bệnh vượt qua được.
• Nếu trầm cảm nặng có điều trị thuốc thì việc tư vấn cũng giúp ích cho bệnh nhân.

     Vai trò của bản thân

•  Điều quan trọng nhất là bạn phải tin tưởng rằng mình sẽ tốt hơn, bạn cần sự kiên nhẫn và nhận thức rằng sự phục hồi sẽ đến sớm. Bạn nên biết đau và nhức là xuất hiện khá nhiều ở phụ nữ bị bệnh trầm cảm sau sinh, và đó không phải là dấu hiệu của một bệnh nghiêm trọng. Nhiều phụ nữ nghĩ rằng nhức đầu do u não, đau ngực do bệnh  tim, vì vậy nó làm cho bệnh trầm cảm nặng nề hơn. Hãy thư giãn và quên đi đau đớn thì căn bệnh trầm cảm sẽ dần dần tan biến.
• Hãy nghỉ ngơi nhiều bởi vì sự mệt mỏi sẽ làm cho bệnh trầm trọng hơn. Tránh thức khuya và hãy nhờ người khác cho con bú. Đừng quên ăn uống đầy đủ vì nếu hạ đường huyết cũng sẽ làm cho bệnh nặng nề hơn. Nên ăn nhiều trái cây và rau quả khi bạn cảm thấy đói. Nên uống viên đa sinh tố mỗi ngày.
•  Đừng ép bản thân làm những điều mình không thích hoặc những điều gây khó chịu.

       Khi có bất cứ dấu hiệu bất thường và bạn nghĩ mình đang trong giai đoạn trầm cảm, cần tham khảo ý kiến của chuyên gia tâm lý tin cậy và nhanh chóng tìm ra biện pháp điều trị ngay. Bạn có thể kết hợp các phương pháp ăn nhiều trái cây, rau củ, tập luyện những động tác nhẹ nhàng, tránh tập trung toàn bộ năng lượng, thời gian vào bé và chia sẻ cảm xúc với gia đình để phòng bệnh.

ST